Katarina Blazhevska/DW
Duhet të përqendrohemi mbi maqedonizmin, jo vetëm mbi instrumentet – ndryshimet në Kushtetutë, komisionet e tjera – thonë nga Shoqëria Diplomatike Bullgare (SHDB).
Katër ditë para debatit për Raportin e Progresit të Maqedonisë në Parlamentin Evropian dhe çështjes nëse do të hiqen formulimet “identiteti maqedon” dhe “gjuha maqedonase” (ashtu siç u lavdërua eurodeputeti bullgar Andrey Kovatchev), po flakërohet debati: a është kjo lëvizja e duhur dhe përshpejtuese që do të nxitë për ndryshime kushtetuese apo mbase krejt e kundërta?
Presidentja maqedonase Gordana Siljanovska-Davkova kujtoi një nga zgjidhjet tashmë të propozuara nga pala maqedonase, e cila mund të ketë efekt stimulues për procesin.
“Propozimi ynë, i vlerësuar nga ekspertë dhe nga shumë drejtues të BE-së si i shkëlqyer, është ai i ‘veprimit të shtyrë’ (për ndryshimet kushtetuese). Askush nuk humbet gjë. Në kornizën e negociatave nuk shkruan se kur duhet të realizohen ndryshimet. Ne garantojmë se nën ‘të tjerët’ do të përfshihen bullgarët, e ata nuk do të na pengojnë që këto ndryshime të hyjnë sa më shpejt në fuqi. Dhe kështu do të inkurajoheshim të ndërmarrim ndryshimet.”
Ajo gjithashtu sqaroi se ç’don të thotë kur një shtet duhet ta bëjë këtë përsëri e përsëri:
“Ndryshimet e paragrafeve për herë të tretë janë fenomen i panjohur kushtetues. Mendojnë për këtë, por kjo jemi ne – të jemi frymëzim për kritikë ndaj Bashkimit Europian dhe mungesës së tij të qëndrueshmërisë për respektimin e acquis communautaire. Kjo është shumë e rëndësishme: di ç’do të thotë kur e përsërit më 20 vite të njëjtën gjë. Nëse në vitin 1993 nuk kishim probleme me Kushtetutën sipas përzgjedhjes së rreptë të Komisionit Badinter për të drejtat e njeriut dhe të pakicave, pse të kemi tani, veçanërisht pas Marrëveshjes së Përkujtueshme?”
Po ku është BE-ja?
Në anën tjetër të kufirit, përmes komenteve publike të politikanëve, personaliteteve shoqërore dhe organizatave qytetare, është e qartë se të gjithë mbështesin qëndrimin e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Këtë e mbështeti publikisht edhe Shoqëria Diplomatike Bullgare (SHDB), e cila ndalonin përplasjet në marrëdhëniet bullgaro-maqedonase si rezultat i vështirësisë për të mbajtur dialog konstruktiv me autoritetet aktuale në Shkup në kërkim të kuptueshëm për marrëdhënie normale dhe për ndihmë në rrugën europiane të Maqedonisë.
Nga ana maqedonase, iniciativa nuk ka munguar, ndërsa nga Sofja vjen përgjigjja konstante se që nga konsensusi i korrikut 2022, ky është çështje midis Maqedonisë dhe BE-së, jo bilateral ndërmjet Maqedonisë dhe Bullgarisë. Presidentja Siljanovska e theksoi këtë në takime me homologun bullgar Rumen Radev dhe së fundi me të ; në pyetjen nëse ata e kuptonin shqetësimin, ajo tha se nuk do kishte bërë takim të dytë nëse nuk do të ekzistonte respekti dhe interesi.
“Është e rëndësishme të dëgjoheni, të argumentoni opinionin tuaj; me vullnet, çdo bisedë do të çojë në reflektim. Përndryshe nuk do të kishte pasur as telefonatë për takim nga kreu i Këshillit Evropian. Nëse dikush thotë – nuk është çështje bilaterale, por mes jush dhe BE-së, atëherë pse nuk përfshihet Bashkimi Evropian? Unë e prisja këtë.”
Askush si Marta
Aktualisht nuk ka njoftime për këtë, por SHDB fton që qëndrimi bullgar për “pyetjet e hapura” të arrijë te çdo eurodeputet, burokrat, diplomat, media, OJQ dhe qytetarë në vendet anëtare të BE-së dhe NATO-s. Ata akuzojnë se Maqedonia po vjedh historinë bullgare dhe atë evropiane, se Shkupi synon ta përjashtojë Bullgarinë nga historia evropiane, se deformon veprën e Shën Kirilit e Metodit dhe mohon rol të shtetit bullgar në afirmimin e tyre në Evropë.
“I papranueshëm është fillimi i negociatave me një vend që s’ndalet së përdoruri propagandë të ashpër, të keqe, arrogante dhe politikë armiqësore kundër një vendi anëtar të BE-së dhe popullit të tij, përfshirë me mjetet mediatike dhe mësimet në shkollat dhe universitetet e tyre,” theksonin nga SHDB.
Në të njëjtën kohë, diplomati tjetër (ish-ambasador i Bullgarisë në Maqedoni dhe eurodeputet nga 2019–2024), Aleksandër Jordanov, reagoi: “Vështirë se politikani mund ta bëjë këtë, ashtu siç Marta Kos e shpjegoi identitetin kombëtar të maqedonasve me gjallëri dhe të paharrueshme.”
“Dhe tashmë është shumë e qartë si është identiteti i tyre—qoftë pjatë me speca dhe petulla, speca të mbushura dhe bukë aromatike. Identitet i shijshëm!” – shkruajti ish-ambasadori.
Jordanov pajtohet me deklaratën e Kos që “identiteti nuk mund të jetë objekt i vendimeve politike”, dhe to thekson se:
“Dhe menjëherë më kujtua se për Kominternën dhe pastaj për komunistët maqedonas, dhe sot për pasardhësit e tyre në VMRO-DPMNE, identiteti është çështje e vendosur nga politika partiake. Ai është ashtu siç e urdhëron partia.”
Për identitetin maqedon ai përdor fjalën bullgare zaprtk—fraze që i referohet një veledi që nuk do të dalë kurrë. Sipas tij:
“Identiteti maqedonas aktual në këtë kuptim është një zaprtk politik—diçka e papërfunduar, e pazhvilluar dhe e dështuar që nga fillimi.”
Përfshirja më e lartë politike
Në debatin për Raportin e Maqedonisë në komisionin AFET, eurodeputetët bullgarë kërkuan të paraqitet shtesa “moderne” për “identitetin maqedon” dhe “gjuhën maqedonase”, duke zbuluar kështu se beteja për ndryshime kushtetuese është vetëm mbulojë për një betejë tjetër—mospranimi i identitetit maqedon para 1945. SHDB në publik tha se këto ndryshime kushtetuese janë vetëm instrument.
Pastaj ata vlerësuan se duhet të forcohen kontaktet drejtpërdrejtë mes qytetarëve nga të dy anët, në biznes, kulturë, shkencë, transport dhe komunikime, si dhe konsultime të rregullta midis ministrive të jashtme dhe të tjera për çështje rajonale, evropiane dhe ndërkombëtare. Këmbëngulën që Komisioni Historik “të vihet në baza të rregullta”, që problemet të zgjidhen pa fyerje, emocione, duke kërkuar të përbashkëtën, jo atë që ndan. Dhe menjëherë pas kësaj sugjerim i tillë:
“Duhet të përqendrohemi tek maqedonizmi, jo vetëm tek instrumentet – ndryshimet kushtetuese, komisionet etj., sepse problemet nuk janë vetëm në diplomaci, por edhe në politikë, e cila duhet analizuar seriozisht,” – deklaron SHDB.
Ata shprehin shpresën se institucionet evropiane do t’i kuptojnë rreziqet për shtetet tjera shumëkombëshe e europiane në ndërtimin e identitetit mbi bazë etnije të veçantë.
“Pavarësisht pak kohës që ka mbetur deri te votimi, është e nevojshme një ndërhyrje aktive dhe e argumentuar në nivelin më të lartë, jo vetëm tani para institucioneve evropiane, por vazhdimisht – duke sqaruar qëndrimet tona përballë vendeve anëtare dhe bilateralisht në kryeqytetet e tyre, për t’i mbrojtur interesat tona dhe për të mos lejuar adoptimin në kontekstin europian të përkufizimeve si ‘identitet dhe gjuhë’ që nuk janë përdorur gjatë pranimit të vendeve të reja anëtare.”/ DW
Linku: https://p.dw.com/p/4wwQY
