Shkruan: Doc. D-r. Shpendim Maksuti (ekspert i çështjeve Kushtetuese)
Të drejtat dhe liritë e njeriut dhe qytetarit në Republikën e Maqedonisë së Veriut janë të përcaktuara, të rregulluara dhe të sanksionuara me vetë Kushtetutën. I garanton. Të drejtat dhe liritë e njeriut dhe qytetarit në Republikë duhet të ushtrohen pa pengesa apo ndalime.
Për realizimin e të drejtave dhe lirive të njeriut dhe qytetarit duhet të sigurohet mbrojtja ligjore e tyre. Thelbi i mbrojtjes ligjore përmban dy komponentë të rëndësishëm.
Komponenti i parë ka të bëjë me marrjen e masave dhe aktiviteteve të duhura nga shteti dhe autoritetet e tij për të parandaluar çdo rrezik të mundshëm që mund të prekë të drejtat dhe liritë e njeriut në kuptimin që ato kërcënohen, mohohen ose kufizohen, natyrisht të pabazuara dhe sulmohen.
Komponenti i dytë, i cili i referohet thelbit të mbrojtjes, përmban të rejat që lidhen me vetë cenimin e të drejtave dhe lirive të njeriut. Në rast të shkeljes së tyre, ato duhet të rikuperohen, pra shteti të mundësojë që nëpërmjet organeve të tij, nëpërmjet mekanizmave dhe instrumenteve të tij ligjor, të mbrohen të drejtat dhe liritë e shkelura të njeriut.
Për të arritur qëllimet e përcaktuara, për të realizuar thelbin e mbrojtjes juridike, të theksuar në komponentët e sipërpërmendur, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos një sistem garancish. Në sistemin e garancive janë të rëndësishme këto parime, në bazë të të cilave sigurohet realizimi i të drejtave dhe lirive të njeriut. Parimi i parë ka të bëjë me realizimin real dhe efikas të të drejtave dhe lirive të njeriut dhe ky parim do të realizohet duke respektuar kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë. Me rëndësi është edhe parimi i dytë, mbi të cilin parim, si rregull, si parim, qëndron edhe çështja e mbrojtjes juridike dhe ka të bëjë me ndarjen e pushtetit në legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. Dhe siç dihet, ndarja e pushtetit në Republikën e Maqedonisë së Veriut paraqet një nga vlerat themelore të rendit kushtetues të vendit të sanksionuar me dispozitat e nenit 8 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Krahas parimeve të deklaruara për realizimin e të drejtave dhe lirive të njeriut dhe mbrojtjen e tyre juridike, rëndësi kanë edhe parimet e tjera të sanksionuara me Kushtetutë. Prej tyre spas parimit që i referohet shtetit të së drejtës, i cili si parim ka edhe atributet e një vlere themelore të rendit kushtetues të Republikës. Ndër të drejtat dhe liritë e njeriut, Kushtetuta sanksionon edhe detyrën e çdo personi, të çdo qytetari dhe personi, si subjekt juridik, për të respektuar Kushtetutën dhe ligjet. Respektimi i kësaj detyre është parakusht për realizimin e të drejtave dhe lirive të njeriut. Në fund të fundit, përcaktimet e tilla që përmban Kushtetuta, si kushtetutë demokratike, në fund të fundit janë shprehje dhe konfirmim i karakterit demokratik të rendit kushtetues dhe sistemit politik të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Nga ana tjetër, përcaktimet e cekura paraqesin bazën për të gjitha dispozitat, zgjidhjet dhe risitë e tjera të Kushtetutës që përmbajnë edhe garanci të drejtpërdrejta dhe paraqesin një mundësi funksionale dhe procedurale për realizimin e mbrojtjes juridike të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit në Republikën e Maqedonisë së Veriut.
