Shkruan: Prof.dr. Mustafa Ibrahimi
Sa herë që shkoj në vendlindje, pyetjen e parë që ma bëjnë bashkavendasit e mi është:
Kur erdhe?
Parthin sa erdha! – u përgjigjem.
Ndajfolja kohe “parthin” që përdoret vetëm në të folmen shqipe të fshatit Cërnilishtë të Prilepit, ka kuptimin “pak më parë, para disa minutash” dhe është fjalë shumë e rrallë në dialektologjinë shqiptare. Për lashtësinë e saj dëshmon prezenca e tingullit –th- në rrënjën e kësaj fjale, si formë arkaike që ka mbijetuar me shekuj dhe që përdoret sot e kësaj dite në këtë të folme të izoluar dhe kalimtare në rajonin e Pelagonisë. Në mënyrë sporadike, ndajfoljen “parthin” e hasim edhe në disa të folme të izoluara toske, arbëreshe dhe çame. Sipas studimit të Manella Totonit ndajfolja “parthin” përdoret edhe në fshatin Nivicë-Bubarë të Himarës me kuptimin “qëpari”. (Shih Manella Totoni, E folmja e Bregdetit të Poshtëm. Në Studime filologjike, nr.1, Tiranë 1964, fq. 156.
Vlen të përmendim se me këtë rrënjë është emërtuar edhe fisi ilir “Parthinët”, që sipas historianit Pëllumb Xhufi te “Arbëria mesjetare”, beson se Albonopoli ndodhej në vendbanimin e fisit “Parthin”. Nga po ky studiues mësojmë se emërtimi Alban (Alb=i bardhë) është rrjedhojë e përkthimit të emrit Parthin (të Bardhët) që mbante fisi ilir (botuar në gazetën “Shqiptarja.com”, Tiranë, nr.64, të datës 19.03.2017, fq.15). Sipas një hipoteze të studiuesit Abdulla Mehmetit rrënjën e fjalës parthenon, e gjen në ndajfoljen e kohës: par (më parë) + then (tonë) që do të thotë (Të parët e jonë); parthinët ( të parët tanë).
Meqë globalizmi po përhapet shumë shpejt në të gjitha poret e jetës, ai po rrezikon jo vetëm gjuhët standarde dhe të normuara, por edhe të folmet. Ka ardhur koha që këto të folme, së bashku me fjalët e tyre arkaike të mbrohen me ligj dhe të shpallen si monumente të trashëgimisë kulturore dhe si relikte të vjetra dhe të lashta të një populli të caktuar!
