Diskutimi për reformën zgjedhore në Maqedoninë e Veriut ka hyrë sërish në agjendën politike, dhe një prej kërkesave më të përfolura është krijimi i një njësie të vetme zgjedhore. Ky model, në vend të ndarjes aktuale me gjashtë njësi zgjedhore, do të siguronte përfaqësim më proporcional dhe më të drejtë për të gjitha grupet etnike në vend, sidomos për shqiptarët.
Por sa mund të përfitojnë realisht shqiptarët në një sistem me një njësi zgjedhore dhe si ndikon pjesëmarrja në votime në numrin e deputetëve?
Shqiptarët përbëjnë rreth 30% të trupit votues
Sipas vlerësimeve të bazuara në të dhëna zyrtare dhe analizë demografike, shqiptarët përbëjnë rreth 30% të trupit votues në Maqedoninë e Veriut, përfshirë edhe diasporën që ka të drejtë vote. Kjo përqindje mbetet pothuajse konstante, ndonëse në rënie të lehtë për shkak të migrimit dhe lindshmërisë.
Nëse do të vendosej një njësi e vetme zgjedhore dhe pjesëmarrja në zgjedhje do të ishte rreth 45–50%, shqiptarët, nëse votojnë të bashkuar dhe të mobilizuar, do të mund të siguronin 35 deri në 40 deputetë në Kuvendin me gjithsej 120 anëtarë.
Pjesëmarrja është çelësi i suksesit
Ndryshimet e mëdha në përfaqësim varen nga një faktor thelbësor: dalja në votime. Nëse maqedonasit përbëjnë 58% të trupit votues dhe dalin me intensitet të lartë (mbi 60%), ndërsa shqiptarët qëndrojnë pasivë (me pjesëmarrje nën 40%), atëherë përfaqësimi i tyre në Kuvend bie ndjeshëm, edhe nëse modeli është proporcional.
Përkundrazi, në një skenar ku shqiptarët mobilizohen më shumë se grupet tjera – për shembull me 60–70% pjesëmarrje – atëherë ata mund të arrijnë deri në 41 deputetë, duke kapur një të tretën e Kuvendit dhe duke ndikuar fuqishëm në formimin e qeverive të ardhshme.
Pse ndarja aktuale është diskriminuese?
Sistemi aktual me gjashtë njësi zgjedhore krijon pabarazi strukturore. Në njësitë ku shqiptarët janë të shumtë, shpesh ndahen pak deputetë (p.sh. Tetova, Gostivari, Struga), ndërsa zonat me më pak banorë maqedonas (p.sh. në Lindje) marrin përfaqësim të fryrë. Kjo prodhon një deformim të përfaqësimit politik.
Një njësi e vetme do ta zhbënte këtë pabarazi, do të rriste peshën politike të shqiptarëve, dhe do të krijonte barazi qytetare në votë, që është një nga vlerat themelore të një shteti demokratik.
Çfarë ndikon në këtë rezultat?
✅ Rritet numri i deputetëve shqiptarë nëse:
• Shqiptarët dalin në votime më shumë se pjesa tjetër e popullsisë.
• Partitë shqiptare bashkëpunojnë ose konkurrojnë pa ndarë shumë votën.
❌ Ulet numri i deputetëve shqiptarë nëse:
• Shqiptarët ndahen në shumë parti dhe humbin vota nën prag.
• Ka manipulime, vota të pavlefshme ose bojkot nga diaspora.
• Përdoret prag kombëtar (p.sh., 5%) dhe disa parti nuk e kalojnë.
A është e gatshme politika shqiptare për këtë sfidë?
Kjo reformë është një mundësi historike për shqiptarët, por kërkon unitet politik, mobilizim qytetar dhe strategji të qartë. Partitë shqiptare duhet të lënë pas interesat e ngushta dhe të vendosin për prioritete kombëtare. Një njësi zgjedhore nuk është vetëm një formulë teknike – është një mjet për barazi reale dhe përfaqësim të ndershëm në vendimmarrje.
(INA)
