Jemi mësuar të jemi në erën tonë në fundin ku jetojmë. Ne presim që Evropa të na shpëtojë dhe të na ushqejë. Jemi si romët në udhëkryq që presin që dikush t’u hedhë diçka. Kafshë që kanë në duart e tyre një tokë nga e cila dikush mund të bëjë një mrekulli. Ne bëjmë një qenef në të cilin mbytemi vullnetarisht. E ndërsa presim që Evropa të na shpëtojë, të gjithë do të përfundojmë si dhelpra e tregimit “pas këllçeve të dashit”
Nga Agim JONUZ
Në një nga kolumnat e vitit të kaluar, pyeta nëse e e dini atë tregimin e vjetër shqiptar “mas koçeve të dashit”? Jo,… e pra, na ishe një dhelpër e uritur që vraponte pas dashit, sepse mendoi se në çdo moment do t’i binin këllqet e varura, kështu që vraponte pas tij dhe përfundoi në fshat ku e rrahën. “Hajde, tani do t’i bien këtu,… o tani këtu”! Shkoi për lesh. Fshatarët e vrasin! Po kështu është edhe populli ynë, i cili vrapon pas premtimeve të politikanëve dhe ata, nga ana tjetër, pas liderëve të tyre. I rrahuri është i rrahur, dhe thonë “i q… i q…”!
Këtu nuk e di cila është dhelpra, cili është dashi, por e dimë me siguri se në fund populli është i rrahuri. Të gjithë vrapojnë pas atij që premton diçka ose atij që mendoni se do t’ju çojë në derën e duhur të së ardhmes. Dhe e ardhmja, të paktën ajo e afërt, nuk kërkon një dioptri të veçantë për të parë se është tragjike. Të paktën nëse anija vazhdon të lundrojë në këtë drejtim dhe këtë shpejtësi. Maqedonia ende nuk ka gjetur një “lider të përbashkët” që do të jetë përfaqësues i vërtetë i vullnetit të popullit. Populli me ndarjen e tij nuk lejoi të hapej një rrugë drejt krijimit të “patriotizmit konstituiv”, që nënkupton se të gjithë së bashku kanë vetëm një synim dhe detyrë, dhe ai është ndërtimi i një shteti të shëndoshë ku mund të mbështetesh edhe në të mirë edhe në të keqe. Në vend të kësaj, ne kemi disa liderë, me disa filozofi, të cilat të gjitha përfundimisht rezultojnë në disa biznese. Biznesi i askujt nga ai këndvështrim nuk është “shteti” por qeverisja në parametër që garantojnë kontrollin e bizneseve dhe kontrollin e terrenit. Maqedonia është një vend i vogël në të cilin numri i popullsisë është vetëm një pjesë e vogël e asaj që një lider në vendet e mëdha ka vetëm në radhët e tij. E ndarë në të gjitha bazat e mundshme, nuk la vend për të gjetur një person që do ta çojë vendin përpara dhe që të gjithë ose shumica të qëndrojnë pas tij, që do t’i besojnë dhe respektojnë. Nuk është gjetur asnjë president, asnjë kryeministër, asnjë kandidat pas të cilit do të qëndrojë pa rezerva një tavolinë që nuk do të kujdeset për elementin etnik. Aspekti etnik mbi të gjitha! Maqedonasit, sado “kozmopolit” të jenë, as që mund ta imagjinojnë Maqedoninë të udhëhiqet nga një shqiptar. U shfaqën disa personazhe që patën mundësinë të jenë vërtet bartës të historisë, por të gjithë përfunduan ashtu që kur të ecin rrugëve sot, askush nuk i njeh. A është pikërisht ashtu! Po, ashtu është! Pse! Thjesht, kush erdhi hapi bythën per ca euro. Epo, ku është mjeshtëria? Epo, mjeshtëria qëndron në faktin se kush e ngarkoi gomarin, nuk la asnjë gjurmë pas. Thjesht “muhabet pazari” në të cilën nuk keni prova të qëndrueshme. Dhe kështu, disa “liderë” në kohën pas nesh, që premtonin se kur të vinin në pushtet “do t’ia shkërdhejnë mamanë atij të mëparshmit”, përfunduan në fjalën e urtë popullore “nuk i nxjerr sytë korbi korbit”! Kush e kuptoi, e kuptoi!
Që nga fillimi i instalimit të pavarur të quajtur Republika e Maqedonisë, nuk ishte vendosur asnjë kriter i shëndoshë se kush mund të angazhohet në politikë dhe funksione publike në përgjithësi. Në fillim, të gjithë u nxorrën me faktin se çdo vend i ri duhet të kalojë “sëmundjet e fëmijërisë”. Mirëpo, edhe pas tridhjetë vjetësh, shteti është ende një “pediatri” e madhe në të cilin dikush në vend që të ushtrojë politikë, thjesht luan dhe praktikon demokracinë. Në vend që të ndërtohej një instrument serioz, ai ishte dhe mbetet një “kopsht” në të cilin i vetmi justifikim se pse vendi ka “ngecur” është fakti që jemi një shtet i ri. Alooooo, kjo nuk është më pediatri, kjo është psikiatri. Etnocentrizmi dhe etnotriumfalizmi janë kanceri i këtij shteti. Ndërsa disave u ngarkohet me çdo kusht që të tregojnë se janë bartës të shtetësisë dhe kanë problem serioz me komunikimin ndërkombëtar për të vërtetuar se historia nuk është “mall i vjedhur”, për të tjerët është e rëndësishme me çdo kusht që të kenë një kryeministër dhe vërtetojnë se janë “fraerë”! Shteti nuk ka “hajr” as nga njëri as nga tjetri si i tillë, derisa të krijohet një konsensus me interes të përbashkët. Nga ana shqiptare, fakti që një shqiptar do të ishte kryeministër i qeverisë konsiderohet si një lloj fitoreje. Fitore mbi çfarë!? Çfarë përfiton popullata në tërësi prej saj? Një jetë më të mirë? Një standard më i lartë? Shtet më të shëndetshëm? Jo! Vetëm fitorja e etnocentrizmit si model i ushtrimit të politikës në një rreth të mbyllur zgjedhësish. Çfarë përfiton shteti nga kjo? Po… do të kishte njësoj si më parë që kishte “KËLLQET E DASHIT”! Le të kthehemi te titulli i kolumnës dhe të japim një përgjigje se përse në këtë vend me sa duket “nuk ka burrë” që do t’i përshtatet të gjithëve.
Para së gjithash, ndjenja e shtetësisë nuk është mjaft e zhvilluar te shqiptarët, por edhe te maqedonasit. Marrëdhënia shtet-qytetar është sjellë në nivelin e inferioritetit. Le të themi se shqiptarët kanë historinë e tyre, ndaj u jepet mundësia për opsione të ndryshme. Por maqedonasit!? Qasja e tyre joserioze ndaj shtetit!? Ndarja mbi bazën “kush është patriot më i madh” i bëri dëm të madh ndërtimit të marrëdhënies reale dhe emocionit ndaj shtetit si koncept. Modeli etnocentrik i ushtrimit të politikës ka krijuar një mur. Shteti i kujt është!? Po ta shikojmë realisht, as maqedonasit dhe as shqiptarët nuk kanë “babain e etnosit” të tyren dhe për rrjedhojë nuk mund të lindë një “baba i demosit”. Historia e vogël bashkëkohore e Maqedonisë mund të ndahet lirisht në periudha kohore në të cilat secili nga të lartpërmendurit hodhi në kumar shansin e tij për të qenë “baba”. Kanë kaluar disa faza.
Ljupçovizmi, Brankovizmi, Gruevizmi, Zaevizmi dhe në ndërkohë u shfaq një personazh që nuk ia doli të lërë gjurmë. I vetmi person që është vazhdimisht në fokus dhe në krye është Ali Ahmeti. Por është absurde të thuhet se Ali Ahmeti është babai i kombit apo ndonjë figurë e pranueshme për të dyja palët. Madje, nëse jemi edhe më të sinqertë dhe më të saktë, i vetmi personazh që ishte saktësisht dhe në mënyrë precize (ishte deri më herët) në pushtet ishte Amdi Bajram. Allah rametelez. Në matematikë ekziston një frazë që quhet “prerje tërthore / përqindje”, kështu që po të marrësh seksionin e roshomoniadës politike të Maqedonisë për tridhjetë vjet, nuk e di pse më buzëqesh në kokë Amdi Bajram! Politika në Maqedoni për tridhjetë vjet është Amdi Bajram! U preftë në paqe, për të vdekurit u bëftë më e mira.
Në këtë mënyrë Maqedonia nuk do të mundet kurrë, ose të paktën jo në kohën e duhur, të ketë një baba të kombit. Një nga arsyet kryesore është se ai nuk mund të jetë “edhe turk edhe kaur”! Ka një president dhe deklarativisht është babai i kombit, por të gjitha këto janë histori boshe për fëmijët e vegjël. Nga cili ish president pamë një lloj përfitimi për të ardhmen e Maqedonisë. Të gjithë ata hynë në histori me një pension të përjetshëm, dhe të gjitha privilegjet. Arsyeja është e thjeshtë. Nuk ka asnjë komb që e konsideron veten si themelin e ndërtimit të një shteti. Maqedonia nuk arriti të ndërtojë një komb. Një shtet të tillë – po, por një komb! Zvicra është një komb, megjithëse kulturalisht është e ndarë në gjermanë, francezë, italianë dhe gasterbajterë. Ne kishim një shans të kishim një komb, por kujt i duhet një komb në kohë historish të brendshme nacional-romantike. Ai shans ende nuk është humbur, por qasja ndaj shtetit duhet të ndryshojë tërësisht. Ajo që ka më shumë gjasa është të dhënat që thonë se ndërsa ne ndërtojmë një komb, në perëndim ata do të shuhen. Me ekzistencën e saj, Evropa do të kthehet në “Evropianë” sipas sistemit të Amerikës, në të cilin të gjithë janë amerikanë. Unë them “nuk duhet të jemi të gjithë maqedonas” dhe e di që me këtë mentalitet dhe politikë etnia do të jetë biznes politik për një kohë të gjatë, por të paktën të pajtohemi të gjithë se kur flasim për interesa shtetërore, të harrojmë kush jemi dhe çfarë jemi për të mirën e shtëpisë së përbashkët që po ndërtojmë. Dhe formula është shumë e thjeshtë. Për sa kohë të ketë erëra të brendshme kombëtare, nuk do të ketë front të përbashkët. Shteti kërkon dashuri, përkushtim dhe besnikëri nga të gjithë elementët e tij. Ai thotë “nuk e di kush është Hasani, kush është Petko”. Për mua jeni të gjithë njësoj për sa kohë paguani taksa dhe për sa kohë secili përpiqet të jetë i dobishëm për sistemin. Ky shtet, kurdo që të jetë, do të duhet të përballet me një rivendosje serioze të grupit mendor të popullsisë. Në atë rivendosje, orientimi drejt momentit ekonomiko-social do të jetë kyç. Njerëzit që janë të kënaqur me funksionalitetin e sistemit e duan vendin e tyre. Kjo hallkë nuk ekziston në Maqedoni. Prandaj nuk ka as dashuri dhe as respekt për të. Prandaj nuk ka njeri që do të qëndrojë në emër të të gjithëve. Nuk ka “BURRË”! Dhe më e keqja është se edhe nëse dikush do ta çojë popullin në një luftë të përbashkët për një “shtet të shëndoshë”, politikanët aktualë që kanë ngjitur bythën në kolltukë lëkure me ngjitës “hekuri” do t’ia q…. mamanë.
Deklarativisht u shfaqën shumë, por dështuan në provim. Dy të tretat e skenës politike konsiderohen personazhe konstruktive, sepse do të duhet të zhduken menjëherë nga skena politike. Nuk përputhen në “hesap”. Maqedonia patjetër ka nevojë për “pastrim të gjakut”, të ndryshohen brezat që ulen në parlament dhe që mendojnë me ligjet e së ardhmes dhe jo të së shkuarës. Ligjet e së shkuarës janë libra të njomur në gjak, turp dhe mjerim. Dhe uri të përhershme. E ardhmja thotë se jemi përballë forcave që nuk na pyesin si e kemi emrin.
Ngrohja globale, fatkeqësitë, pandemitë, goditjet ekonomike nga të gjitha anët, thatësira dhe uria. Drejtimi mesjetar i një historie fisnore-politike nuk do të çojë askund. Jam plotësisht i vetëdijshëm se po tingëllojë naiv, se kjo për të cilën po flas është romancë. Jo! Dua të them vetëm se në këtë mënyrë jo vetëm që po “vrapojmë në vend”, por edhe ora e kohës moderne rrotullohet shumë më shpejt nga sa mund ta ndjekim. Ballkani. Jemi mësuar të jemi në erën tonë në fundin ku jetojmë. Ne presim që Evropa të na shpëtojë dhe të na ushqejë. Jemi si romët në udhëkryq që presin që dikush t’u hedhë diçka. Kafshë që kanë në duart e tyre një tokë nga e cila dikush mund të bëjë një mrekulli. Ne bëjmë një qenef në të cilin mbytemi vullnetarisht. E ndërsa presim që Evropa të na shpëtojë, të gjithë do të përfundojmë si dhelpra e tregimit “pas këllçeve të dashit”. Dhe atëherë do të jetë shumë vonë. Kuptohet, a meritojmë më mirë? Kafshët janë kafshë! Na pëlqen kështu! I laguri nga uji nuk ka frikë!
OOO XHEMAAT! … NGA UNË HALLAL OLSUN! .. Nëse ndihesh mirë kështu, ulu ashtu në fund, pi çaj nëpër çajtore dhe trego histori për “Hazreti Hasanin”! Trego çfarë tha hoxha, çfarë është hallall dhe çfarë është haram. Është haram të mos ndërmerret asnjë veprim. “Deri në fyt me haram”! Ata që e ngarkuan gomarin me lekë mos u shqetësoni, se të paktën nuk do të mendojnë për bukë, por janë vetëm një përqindje e vogël. Ju jeni populli! Dhe, populli në të gjitha kombinimet është me brekë poshtë, i përkulur dhe me barkun bosh mund të këndojë vetëm atë këngën popullore “Çohu Rexho, çohu djalo”! HUP NË SHTËPI, çfare do të thoshin boshnjakët, “Q…. NË KOKË SMOTANIN”!
(RESPEKT ABSOLUT PËR BESIMTARËT E VËRTETË DHE PERSONAT MË TË MOSHUAR/ shënim i autorit)
(Koha.mk)