Hekurudha e shpejtë në Korridorin 10 do të jetë gati prej 1.5 deri në dy vjet, njoftoi kryeministri Hristijan Mickoski. Bëhet fjalë për linjën hekurudhore që do t’ju çojë nga Budapesti përmes Serbisë dhe Maqedonisë në Athinë me trena të shpejtë, si pjesë e rrjetit hekurudhor evropian. Rindërtimi i pjesës së Maqedonisë të hekurudhës prej Tabanoce deri në Gjevgjeli do të kushtojë jo më shumë se 2 deri në 2.5 milionë për kilometër, sipas vlerësimeve të deritanishme. Nëpër binarët e saj trenat do të lëvizin me shpejtësi 110 deri në 120 km/h. Kryeministri Mickoski informoi se për rreth tri javë, në Shkup do të mbahet takim për ndërtimin e hekurudhës për Bullgarinë. Ai përkujtoi se takimi i fundit është mbajtur në Sofje, ndërsa para kësaj ka pasur një dialog të nivelit të lartë në Bruksel, shkruan gazeta KOHA.
Mickoski është optimist, siç theksoi, “për atë që po punojmë dhe ëndërrojmë të jetë udhëkryq i tri shtyllave, hekurudha, transporti dhe energjia, ngadalë por me siguri po e realizojmë si Qeveri”. Ai zotohet se po jetësohet projekti për rindërtimin e hekurudhës ballkanike më të shpejtë, që parashikon një shpejtësi treni prej 80 km për transportin e mallrave dhe 120 km për transportin e udhëtarëve.
Vlera e parashikuar do të ishte rreth 250 milionë euro dhe do të bëhet rikonstruksioni i plotë i segmentit Tabanoc-Gevgjeli me 100 milionë euro nga IPA apo fondet evropiane dhe 150 milionë euro nga buxheti i shtetit. Rikonstruksioni nënkupton ndryshimin e plotë të hekurudhës, rikonstruksionin e shtatë urave, si dhe elektrifikim e përhershëm dhe vendosjen e një sistem ITS, apo për sigurinë më të madhe të transportit. Trase ekzistuese në korridorin 10 është ende në funksion me shpejtësi maksimale treni 100 km/h, por për shkak të konfigurimit të terrenit ku shtrihet, karakteristikat gjeometrike (në disa vende rrezet e kthesave janë deri në 250 m ), gjendja e pjesës së sipërme dhe të poshtme të disa seksioneve, shpejtësia e lëvizjes së trenave është e kufizuar në 50 km/h.
Është e vërtetë që disa seksione janë riparuar, por përveç rehabilitimit të pjesës së poshtme dhe zëvendësimit të pjesës së sipërme me një të re, shpejtësia komerciale e trenave është 50 km/h, duke kufizuar kështu qarkullimin e trasesë.
Ka mendime për itinerarin e hekurudhës së shpejtë që ajo duhet të kalojë në anën e majtë të lumit Vardar me theks në shmangien e pengesave si gryka e Taorsit dhe Demir Kapisë. Të dhënat e Hekurudhës së Maqedonisë për korridorin dhjetë thonë se Rrjeti hekurudhor Korridori X është me gjatësi totale prej Tabanoc-Shkup-Veles-Gjevgjeli prej 215.7 km. Ajo është e elektrizuar në të gjithë gjatësinë, me shpejtësi mesatare 90 km/h dhe në itinerar ka 45 stacione shërbimi. Tabanoc-Shkup, është e ndërtuar në vitin 1888 në gjatësi prej 16.7 km. Shkup-Veles e ndërtuar në vitin 1873 në gjatësi prej 48.7 km. Veles – Gjevgjeli e ndërtuar në vitin 1873. në gjatësi prej 113.9 km. Përderisa Nyja e Shkupit e ndërtuar në vitin 1971 në gjatësi prej 37.3 km. (si pjesë e kësaj hekurudhe ).
Nga ana tjetër, Ministri i Ndërtimit, Transportit dhe Infrastrukturës, Goran Vesiq, ka njoftuar se hekurudha e shpejtë në seksionin Novi Sad – Suboticë do të vihet në qarkullim më 24 nëntor, ndërsa një ditë më parë Hungaria, Serbia, Maqedonia dhe Greqia do të nënshkruajnë një marrëveshje të përbashkët për ndërtimin e hekurudhës së shpejtë nga Budapesti në Athinë (Patra) përmes Shkupit.
Sipas tij, deri në fund të vitit 2025, partnerët hungarezë pritet të përfundojnë pjesën e tyre të hekurudhës, nga kufiri serb në Budapest, e cila është 166 kilometra e gjatë, e cila do të bëjë që lidhja hekurudhore e shpejtë nga Beogradi në Budapest të zgjasë dy orë e 45 minuta. Në përputhje me marrëveshjen për ndërtimin e hekurudhës së shpejtë Beograd- Nish, 230 kilometra e gjatë, Qeveria e Serbisë miratoi një dekret për planin për një qëllim të veçantë, i cili praktikisht mundëson fillimin e punimeve në vitin e ardhshëm 2025. Deri në shkurt do të përfundojë rindërtimi i hekurudhës Nish – Brestovc, 23 kilometra. Pastaj kanë mbetur edhe 135 kilometra hekurudhë nga Brestovci deri në Preshevë. Qeverinë e Maqedonisë dhe Qeveria e Serbisë bashkërisht do të kërkojmë financim dhe të punojnë në 135 kilometrat në Serbi dhe 50 kilometrat nga kufiri deri në Shkup. Grekët tashmë po projektojnë një hekurudhë nga Selaniku në Idomeni, në kufirin greko-maqedonas dhe po rindërtojnë hekurudhën Selanik-Athinë. Mbetet të zgjidhet lidhja nga Shkupi në Idomeni dhe kur të përfundojë do të ketë mbi 1638 kilometra hekurudhë nga Budapesti në Patra. Ajo pritet të jetë shtylla e transportit në Ballkanin Perëndimor shpjegojnë nga Ministria Serbe e Transportit.
Një tjetër projekt hekurudhor i përfshirë në strategjinë Selaniku 2030, përfshin instalimin e sistemit të sinjalizimit ETCS – Niveli 1 dhe rinovimin e trasesë në 70 km të linjës Selanik – Idomeni, pjesë e Korridorit Evropian X, që lidh Selanikun me Budapestin, nëpërmjet Maqedonisë së Veriut, Serbisë dhe Hungarisë.
Projekti përfshin gjithashtu zëvendësimin e 37 xhirove në stacione të përzgjedhura, instalimin e katër xhirove të reja në një linjë të re anësore 2.2 km në zonën e Mikro Dasos, instalimin e rrjetit të telekomunikacionit për të siguruar komunikimin midis stacioneve dhe Kontrollit të Trafikut. Qendër në Selanik. Kontrata prej 41 milionë eurosh u nënshkrua në mars 2022 me një konsorcium të formuar nga Alstom dhe Avax, i cili do të ofrojë punime për futjen e sistemit të sinjalizimit, elektrifikimin dhe rinovimin e trasesë. Alstom është përgjegjës për shpërndarjen, instalimin, testimin dhe vënien në punë të zgjidhjes ETCS të Nivelit 1, Atlas 100, teknologjinë e ndërlidhjes elektronike, zëvendësimin e pajisjeve të brendshme dhe të jashtme si sportelet e boshteve, makineritë e pikave, sinjalet dhe do të instalojë zgjidhjen dixhitale të kontrollit të trafikut hekurudhor Iconis në Selanik. Projekti duhet të përfundojë në vitin 2025 kur trenat do të mund të lëvizin me shpejtësi 160 km/h. Strategjia 2018-2030 e transportit së Maqedonisë, tregon se interesi për transportin hekurudhor po rritet sepse ka potencial të madh, i cili aktualisht nuk është plotësisht i shfrytëzuar. Transporti hekurudhor mund të ketë një avantazh në në lidhje me transportin rrugor në distanca të gjata ose korridoret me volum të lartë.
Transporti gjatë eksportit/importit kryesisht të mallrave të rëndësishëm në vëllim të madh dhe me vlerë të ulët (si p.sh minerale) dhe ngarkesat përgjatë korridoreve mund të kryhen me menaxhim me hekurudhor me çmime më të ulëta se transporti rrugor. Megjithatë transporti i këtij lloji i mallrave në vend zë vend më shumë në rrugë. Në vitin 2015, Statistika publikoi të dhëna për transportin e mallrave, që tregojnë se në rrugë janë transportuar 36 513 milionë tonë mallra ose 6759 milion ton / km. Rreth 47% e këtyre tonëve të transportuar janë minerale dhe produkte metalike nga miniera apo gurore, ose 17,161 milionë tonë të këtyre llojeve të produkteve. Transporti hekurudhor ofron përfitime të tjera të mundshme siç janë emetimet më të ulëta karbonit, më pak bllokim trafiku, më pak potencial për aksidente, gjithashtu ulje të kostove për infrastrukturën rrugore. Megjithatë, pasi vendi është i rrethuar nga toka, është shumë i varur nga investimet në infrastrukturë në transitin fqinj vende si Bullgaria, Serbia, Shqipëria dhe Greqia.
Vëllimi i trafikut dhe distanca në të cilën transportohen mallrat janë dy faktorë, të cilët të përcaktojë nëse hekurudhat mund të jenë konkurruese me transportin rrugor të mallrave. Në raportin e Bankës Botërore është vënë re se në terma afatgjatë, trafiku hekurudhor me ngarkesa të rënda duhet të kalojë 1 milion ton neto në vit që hekurudhat të kenë mundësi investimi në rinovimin dhe mirëmbajtjen e infrastrukturës hekurudhore. Gjithashtu ka një kufi për hekurudhat në distancën minimale për të qenë konkurruese në transportin rrugor. Për shkak të kostove më të ulëta të transportit, tek hekurudhat janë të mëdha tarifat terminale me përjashtim të trenave direkt ku trenat kanë lidhje direkte.
Hekurudhat ende ofrojnë zgjidhje më ekonomike për transportin e sasive të mëdha të ngarkesave me shumicë që nuk janë rezistente ndaj motit dhe të kufizuara në distanca prej të paktën 400 kilometrash. Distanca nga Shkupi deri në portin e Selanikut është rreth 240 km, deri në portin e Durrësi është 300 km, porti i Tivarit në Mal të Zi është 340 km dhe porti i Burgasit në Bullgari është 640 km. Kjo do të thotë se transporti i mallrave me transport rrugor mund të jetë më konkurrues drejt dhe nga porti i Selanikut nëse mallrat janë për eksport/import nëpërmjet këtij porti. Transporti i kontejnerëve me hekurudhë dhe trena të drejtpërdrejtë të mallrave duhet të jetë më konkurrues se transporti rrugor. Çmimet e tarifave në autostradën nga Korridori 10 mund të luajë një rol të madh në konkurrencën dhe kalimin nga një lloj transporti në tjetrin, nëse tarifat e tarifave përllogariten duke përdorur kostot e transportit social (kostot private plus kostot e jashtme ose eksternalitetet).
(koha.mk)
