Negociatat e vështira për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë tashmë kanë kaluar nëpër disa raunde dhe të mërkurën u duk se më në fund ishte bërë përparim. Të dyja palët dyshohet se kanë bërë një “plan paqësor gjyq”.
Kështu, sinjale pozitive erdhën si nga Moska ashtu edhe nga Kievi, por ka ende qindra pengesa në rrugën drejt paqes, përcjell INA. Këto janë disa nga pikat kyçe për të cilat dy vendet po debatojnë.
NATO
Për Rusinë, hyrja e Ukrainës në NATO është një vijë e kuqe. Edhe pse Ukraina ka shprehur dëshirën për t’u bërë pjesë e Aleancës, tani duket se po dorëzohet.
Rusia ka kërkuar gjithashtu garanci nga Shtetet e Bashkuara dhe NATO se nuk do të ketë zgjerim në lindje, që do të thotë se Ukraina nuk do të bëhet kurrë anëtare. “Ukraina duhet të pranojë se nuk ka derë të hapur për anëtarësimin në NATO”, tha presidenti ukrainas të martën.
Në vend të kësaj, Kievi sinjalizoi se “garancitë e sigurisë” alternative mund të ishin një opsion më pragmatik. Retorikë e ngjashme është dëgjuar kohët e fundit nga udhëheqës të tjerë perëndimorë. “Ne ia kemi bërë të qartë Putinit se nuk ka asnjë shans që Ukraina të anëtarësohet në NATO së shpejti”, tha kryeministri britanik Boris Johnson.
Garancitë e sigurisë për Ukrainën
Cila mund të jetë alternativa?
Modeli i garancive të sigurisë ligjërisht të detyrueshme që do të siguronin mbrojtje për Ukrainën në rast të një sulmi të ardhshëm është “në tryezë” në negociatat midis Kievit dhe Moskës, tha këshilltari i presidentit ukrainas Mikhail Podolyak.
Siç tha ai, Ukraina ka nevojë për garanci absolute të sigurisë. “Efektive, jo protokollare apo sipas shembullit të “Memorandumit të Budapestit” (Memorandumi i Mirëkuptimit për pranimin e Ukrainës në Traktatin e Mospërhapjes Bërthamore). Kjo do të thotë që nënshkruesit e garancive nuk qëndrojnë mënjanë në rast të një sulmi ndaj Ukrainës, si sot, por të marrin pjesë aktive nga pala ukrainase në konflikt dhe të na ofrojnë zyrtarisht një furnizim urgjent të sasisë së nevojshme të armëve. Dhe së dyti, Ukraina nuk dëshiron më të varet nga procedurat burokratike që lejojnë ose nuk lejojnë që qiejt të mbyllen me raketa lundrimi. Ne kemi nevojë për garanci të drejtpërdrejta dhe të qëndrueshme se parajsa do të mbyllet.”
Ai tha se Ukraina kishte nevojë për një model të veçantë, jo një austro-suedez, kur rusët thanë se negociatat ishin duke u zhvilluar.
Modeli austro-suedez
Çfarë do të thotë modeli i lartpërmendur austriako-suedez? Bëhet fjalë për neutralitetin, pra që shteti të ketë ushtrinë e tij, por jo praninë e trupave të huaja. Kryenegociatori rus, Vladimir Medinsky, tha më herët të mërkurën se Kievi kishte propozuar një model austro-suedez.
“Të gjitha këto çështje po diskutohen në nivel të krerëve të ministrive të mbrojtjes ruse dhe ukrainase”, tha Medinsky.
Por kryenegociatori i Ukrainës, Podoljak, e hodhi poshtë atë, duke thënë se bisedimet me Moskën për një armëpushim duhet të fokusohen në “garancitë e sigurisë”. “Ukraina është tani në një gjendje lufte të drejtpërdrejtë me Rusinë. Prandaj, modeli mund të jetë vetëm “ukrainas” dhe vetëm me garanci sigurie të verifikuara ligjërisht,” tha Podoljak në një koment të postuar nga zyra e Presidentit Zelensky.
Anëtarësimin në BE
Çështja e ofertës së Ukrainës në BE është gjithashtu e diskutueshme. Rusia nuk do ta shihte këtë si neutralitetin e Ukrainës, por tranzicionin e saj de facto në sferën perëndimore. Ukraina dëshiron të bëhet pjesë e BE-së dhe madje tani, në mes të pushtimit rus, ka bërë thirrje për përshpejtimin e negociatave të anëtarësimit.
Pyetja është nëse dhe në çfarë forme Ukraina mund të bashkohet me BE-në kur ajo është e përfshirë në konflikte aktive dhe ka çështje të pazgjidhura kufitare mbi republikat e vetëshpallura të Donetsk dhe Luhansk, si dhe Krimenë kur Rusia e aneksoi atë.
Donetsk dhe Luhansk
Konfliktet në Donetsk dhe Luhansk kanë vazhduar prej vitesh dhe tani Rusia ka vendosur të njohë pavarësinë e shteteve të vetëshpallura. Është e qartë se Rusia dëshiron që Ukraina të heqë dorë nga e drejta e saj për ato territore ose të tërheqë forcat e saj nga atje. Megjithatë, këtu ka më shumë probleme. Separatistët duan të gjithë Donbasin, edhe pse nuk e kanë ende të gjithë zonën nën kontrollin e tyre. Popullsia e Donbasit (para pushtimit) ishte mjaft e përzier, kështu që nuk është e qartë se shumica e popullsisë është pro-ruse.
Krimea
Rusia aneksoi Krimenë në vitin 2014, të cilën pothuajse asnjë vend në botë nuk e konsideron të ligjshëm. Deri më tani Kievi ka këmbëngulur se është ende territor ukrainas, por Rusia thotë se është e pamundur të kthehet në të vjetrën.
Zgjidhja e çështjes së Krimesë është një nga pengesat kryesore për stabilizimin e marrëdhënieve mes dy vendeve.
Laboratorët biokimikë
Si një shpjegim përse Rusia ndihet e kërcënuar nga fqinji i saj shumë më i vogël, Ukraina, Kremlini e ka akuzuar Ukrainën për bashkëpunim me Shtetet e Bashkuara për të prodhuar armë kimike në laboratorë biokimikë.
Shtetet e Bashkuara kanë pranuar se ka biolalaboratorë në Ukrainë, por kanë mohuar pretendimet se ato përdoren për qëllime armësh. Rusia mund të kërkojë që bisedimet të përfundojnë plotësisht.(INA)
