Elta Milori
Me poshte keni mendimin tim lidhur me kete projekt ligj te hedhur per konsultim publik.
Barazia gjinore është një nga parimet themelore të së drejtës kushtetuese shqiptare dhe një nga kushtet themelore të integrimit europian. Neni 18 i Kushtetutës garanton barazinë para ligjit pa diskriminim mbi baza gjinie, ndërsa Shqipëria është palë në një sërë konventash ndërkombëtare, përfshirë Konventën për Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit ndaj Grave (CEDAW). Në këtë kontekst, projektligji i ri për barazinë gjinore synon jo vetëm përmirësimin e mekanizmave ekzistues, por edhe përafrimin me standardet e Bashkimit Europian.
Megjithatë, projekti sjell një risi të diskutueshme: përfshirjen e koncepteve të identiteteve gjinore përtej dy kategorive biologjike mashkull-femër. Ky element ka gjeneruar debat të gjerë, jo vetëm shoqëror, por edhe juridik.
Lidhur me dimensionin Kushtetues, Projektligji ngre pyetje të rëndësishme mbi përputhshmërinë me nenin 53 të Kushtetutës, që garanton mbrojtjen e familjes si bërthama natyrore e shoqërisë. Nëse kuptimi i gjinisë zgjerohet, atëherë institucionet tradicionale të së drejtës familjare (martesa, birësimi, trashëgimia) duhet të përshtaten. Deri tani, legjislacioni shqiptar njeh martesën si bashkimin mes një burri dhe një gruaje (Kodi i Familjes, neni 7).
Një interpretim i ri i gjinisë do të kërkonte ndryshime të gjera në këtë kod dhe në akte të tjera ligjore, gjë që hap dilema të mëdha kushtetuese.
Lidhur me përputhshmëria me të Drejtën Ndërkombëtare, ne nivel ndërkombëtar, Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ) ka njohur disa raste të identitetit gjinor, kryesisht për personat transgjinorë (p.sh. çështja Goodwin v. UK, 2002). Por GJEDNJ nuk ka kërkuar ende detyrimisht njohjen e më shumë se dy gjinive. Pra, projektligji shqiptar duket se shkon më tej sesa praktika aktuale ndërkombëtare.
Kjo sjell pyetjen: a është Shqipëria duke bërë një hap përpara drejt një standardi të mundshëm të ardhshëm, apo po krijon boshllëqe ligjore duke ecur më shpejt se praktika e konsoliduar ndërkombëtare?
Lidhur me boshllëqet dhe pasojat ligjore ky projekt ligj do te ndeshet perpara ketyre problematikave ligjore:
Ne aspektin e gjendjes civile, regjistrat civilë janë të bazuar në kategoritë mashkull/femër. Njohja e kategorive të tjera gjinore kërkon riformatim të sistemit të të dhënave.
Ne aspektin e te drejtes familjare lind pyetja: Si do të përcaktohet martesa, birësimi apo kujdestaria nëse palët nuk identifikohen brenda binomit mashkull-femër?
Ne aspektin e te drejtes penale, dispozitat që lidhen me dhunën me bazë gjinore dhe ngacmimin seksual duhet të rishkruhen, në mënyrë që të jenë gjithëpërfshirëse, por edhe të qarta në zbatim.
Ne aspektin e te drejtes se punës, garancia për paga të barabarta dhe përfaqësim gjinor kërkon përkufizime më të sakta, për të shmangur konflikte interpretimi.
Ne Aspektin Shoqëror dhe Politik, projektligji rrezikon të prodhojë një polarizim të thellë shoqëror. Një pjesë e opinionit publik e sheh si një hap emancipues dhe të domosdoshëm për integrim europian, ndërsa një pjesë tjetër e konsideron si kërcënim për modelin tradicional të familjes shqiptare. Për më tepër, zbatimi i ligjit pa një fushatë të gjerë informuese dhe edukative mund të rezultojë problematik, pasi shoqëria shqiptare ende përballet me vështirësi në garantimin e barazisë bazike mes burrit
Projektligji për barazinë gjinore është një hap i rëndësishëm, por njëkohësisht i nxituar në disa aspekte. Shqipëria ka ende sfida reale për të arritur barazinë faktike mes burrave dhe grave në punësim, paga, përfaqësim politik dhe mbrojtje nga dhuna. Futja e koncepteve të reja gjinore, pa një harmonizim kushtetues, ligjor dhe kulturor, rrezikon të sjellë më shumë konfuzion se sa emancipim.
Per kete arsye konkluzionet e mija lidhur me kete projekt konsistojne ne:
– Rishikim i thelluar i projektligjit nga perspektiva kushtetuese.
– Analizë e praktikës ndërkombëtare për të shmangur nisma të parakohshme.
– Dialog i gjerë publik për të shmangur polarizimin dhe për të rritur ndërgjegjësimin shoqëror.
Vetëm në këtë mënyrë, ligji mund të shërbejë si instrument real për barazi, dhe jo si burim konfliktesh të reja juridike e shoqërore.
Me Esmeralda Dodajn ne MCN Tv
Me poshte keni edhe linkun
