Kur flasim për shqiptarë që kanë lënë gjurmë në shkencë e mjekësi, emri i Fuad (Ferid) Murad del gjithmonë në krye. Ai ishte një ndër figurat më të ndritura të shkencës moderne, një mendje brilante që me punën e tij ndikoi drejtpërdrejt në shpëtimin e miliona jetëve.
Ferid Murad lindi më 14 shtator 1936 në Whiting të Indianës, SHBA. Babai i tij, Ibrahim Murad, ishte emigrant shqiptar nga fshati Gostivar i Maqedonisë së sotme, ndërsa nëna e tij ishte amerikane me prejardhje rumune. Ai shpesh tregonte se rrënjët shqiptare i kishte si një pasuri shpirtërore që e frymëzonin për punë dhe përkushtim.
Murad studioi në DePauw University ku u diplomua në vitin 1958. Më pas ndoqi studimet e mjekësisë dhe doktoraturën në Case Western Reserve University, duke kombinuar mjekësinë me biokiminë. Ky kombinim do të bëhej çelësi i suksesit të tij në zbulimet që ndryshuan historinë e shkencës.
Në vitet ’70 dhe ’80, Murad nisi kërkimet mbi rolin e oksidit nitrik (NO) në trupin e njeriut. Në atë kohë, askush nuk e mendonte se një gaz i tillë, i njohur si ndotës i atmosferës, mund të kishte funksione jetike në organizëm. Por Murad provoi të kundërtën: oksidi nitrik është një molekulë sinjalizuese thelbësore që ndihmon në relaksimin e enëve të gjakut, duke ulur tensionin arterial dhe duke përmirësuar qarkullimin.
Ky zbulim hapi horizonte të reja në mjekësi:
Zhvillimin e barnave kundër hipertensionit dhe sëmundjeve të zemrës.
Përdorimin e terapisë me oksid nitrik në raste emergjente (p.sh. tek foshnjat me probleme të frymëmarrjes).
Kuptimin më të thellë të funksioneve qelizore dhe komunikimit biologjik.
Për këtë kontribut të jashtëzakonshëm, në vitin 1998 Ferid Murad u shpërblye me Çmimin Nobel në Mjekësi, së bashku me shkencëtarët Robert F. Furchgott dhe Louis J. Ignarro. Ky ishte një moment historik jo vetëm për shkencën botërore, por edhe për shqiptarët, të cilët panë një bashkëkombës të tyre të ngjitej në majat e lavdisë shkencore.
Përveç Nobelit, ai mori dhjetëra medalje dhe nderime ndërkombëtare, ndër to edhe dekorata nga presidentë dhe institucione prestigjioze.
Ferid Murad nuk ishte vetëm një shkencëtar brilant, por edhe një mësues i përkushtuar. Ai punoi si profesor dhe hapi dyert për breza të rinj studiuesish në SHBA e kudo në botë. Ai ndërroi jetë më 4 shtator 2023, por emri i tij mbetet i përjetshëm në historinë e mjekësisë.
Për shqiptarët kudo që ndodhen, Murad është dëshmi se edhe nga një vend i vogël, me histori të trazuar, mund të lindin mendje të mëdha që ndryshojnë botën. Ai është një frymëzim për çdo të ri shqiptar që ëndërron të arrijë lartësi të mëdha në shkencë, kulturë apo art. /Trungu & InforCulture
