Shkruan: Vjosa Bajrami
“Arti asnjëherë nuk lind nga lumturia.” As mallkimet. Nëse kërkon artistët më të mirë,
kërko në vendet që kanë histori të ngopura me dhimbje dhe sakrifica. Në vendet që kanë
derdhur gjak vetëm për të ruajtur tokën e tyre, për të vërtetuar se nuk janë ata alienët ekzotikë që luftojnë për pronën e huaj.
Historia, për shumëkënd, tingëllon si diçka monotone, e bezdisshme ndoshta sepse ne
nuk ishim të detyruar të mbanim armët e ftohta, që për disa peshojnë më shumë se vetë trupi i tyre. Na dridhen duart vetëm nga imazhi i frikshëm që fshihet pas saj. Sa të dobët jemi bërë.
Sa hap sytë në mëngjes, shikoj qiellin dhe buzëqesh. Nuk më intereson nëse është me
humor të mirë, me atë buzëqeshje që s’mund ta shohësh, sepse të verbëron nga ndriçimi,
apo nëse duhet të hap ombrellën për t’u mbrojtur nga të qarët në formë shiu, ndonjëherë edhe të ngulfasin mes reve me pamje të vëngër.
Sapo kaloj lagjen time, ndjej erën e karbonit të veturave të vjetra, atyre që duken sikur janë prodhuar para mijëra shekujsh. Pastaj shfaqet mjegulla, si perde e dendur që e shohn vetëm pleqtë me shikim të dobët në të shtatëdhjetat. Në rrugët e qytetit sundojnë veturat nga më të ndryshmet; kanë aq shumë pushtet, sa nuk lënë asnjë trotuar për këmbësorët e
zakonshëm.
Në vjeshtë bie maska e bukurisë, ajo që zakonisht e lyen natyra gjatë pranverës e verës.
Çdo gjë që sheh është qyteti lakuriq, me të metat e tij të përjetshme. Dimrit, sado pak,
bora përpiqet që t’i përqafojë plagët dhe të metat e tij, që ngjason me utopitë mashtruese të krijuara nga politikanët në prag zgjedhjesh.
Kur kaloj pranë shtëpive të qytetit, më mirë të mos i quaj kasolle mesjetare të
komuniteteve të shtypura, me ngjallin neveri. Gjendja e mjerueshme në të cilën frymojnë, është plagë që digjet para syve. Në qytetin tim, sheh kontrastin më grotesk dhe tronditës që mund të përfytërojë njeriu: në të njejtën lagje jetojnë dy botë- vila e të pasurve dhe shtëpia që do të shembej me një tërmet prej vetëm 6.8 shkallësh.
Arti i mospërfilljes mbretëron. Ajri ngulfatës, depresioni i fshehur në rininë, fëmijët e uritur, janë pjesë e karikaturës së krijuar me vite që evolon vazhdimisht.
E të mos përmendim kryeqytetin e famshëm. Dikur statuja e luanit kinse tërhiqite
vëmendjen e turistëve të hutuar, tani, vëmendjen e marrin mbeturinat dhe erërat që të ngulfatin sahere kalon andej. Organet ‘kompetente’ luajnë ping-pong me përgjegjësinë për pastrimin e qytetit.
Dhe ja, qershia mbi tortë: dy pallatet e rrjetit të bordellos. Njëri quhet Qeveri, tjetri Kuvend. Të dy historikisht të njohur për prostitucionin ligjor më të suksesshëm që njeh vendi, një rekord botëror, pa asnjë mundësi falimentimi, pavarësisht përpjekjeve të ndërhyrjes nga ‘planeti’ Evropa, që ende duket e pafajshme dhe e shenjtë.
Ajo që i bën të veçantë aktorët e udhëheqjes është oratoria e e fuqishme, që do ta kishin
zili edhe Demostheni apo Isokrati. Mirëpo banorët nuk ndihen aspak krenarë me ta, edhe
pse i paguajnë deri atë pikë ku i kushtojnë edhe ëndërrat, duke i parë të maskuarit, ashtu të rraskapitur nga të njejtat fjalime boshe. Zhgënjyese është kur i thurin çdo herë elozhe vrasësve të fshehtë, klasa naive dhe e pashpresë.
Kur vjen koha e zgjedhjeve për anëtarët e bordellos që kanë shitur veten më së shumti,
ata shfaqin një sërë filmash në formë narrative, me kushtet më tërheqëse, në rast se votuesit ua japin votën.
Në ditën e “fitores”, ata ngrejnë dolli, ndërsa votuesit paraprakisht përgatiten për protestat dhe revoltat e viteve të ardhshme. Sepse këta anëtarë njihen për mosmbajtjen e
premtimeve që japin në fillim.
Fëmijët e kësaj toke brumosen nën ndikimin e lajmeve depresive, vrerës së politikanëve,
mospërfilljes së mësuesve në shkolla, prindërve të dështuar dhe përgatitjes për të migruar në planetin Evropa.
Më ngjall krupë sa herë që mendoj për këto të meta vrasëse, por qyteti im është mjaft i
fortë për t’i rezistuar çdo barriere, do mbijetojë edhe me këto plagë të hapura.
Por ndoshta këto plagë, nuk janë vetëm tonat. Ndoshta janë mallkimet e heronjve që
prehen në paqe. Ata që dikur dhanë jetën për këto breza, e ne ia kthyem me mijëra
shuplaka në formë zhgënjimi dhe turpi. Duket sikur edhe eshtrat e tyre dridhen nga
zhgënjimi. Hijet e tyre zgjohen në mesnatë, si të kërkonin ta rregullonin krizën vrasëse në të cilën po zhytemi.
Fjalët e Migjenit ende më sëmbojnë në zemër: ‘Përditë shoh qartë e ma qartë dhe vuej
thellë e ma thellë. Ndoshta ai si dhe të tjerë si Noli e Fishta, po na vështrojnë nga lart, me trishtim që ndien njeriu kur sheh si një brez shitet lirë. Noli i madhi, është ai falë të cilit
Shqipëria sot feston pavarësinë, ndryshe sot ndoshta do ta lexoja këtë letër në ndonjë
gjuhë tjetër, sllave apo turke, jo shqipe.
Kur ngrejnë flaumrin, shkaktarët e kësaj gjendjeje, është njësoj sikur të vendosësh një perde të bukur pas së cilës del tymi i zjarrit që po digjet një popull i tërë. Ata luftuan për identitet, ne luftojmë për vend pune. Ata dhanë jetën, ne shesim veten, për pak pushtet dhe një karrige në qeveri.
Dhe në këtë paradoks ndoshta qëndron mallkimi ynë më i madh: të mbijetojmë apo të
rebelohesh? T’iu përulesh tradhëtarëve, apo t’i thyejmë zinxhirët?
