Tërmeti me magnitudë prej 7.8 ballësh që goditi Turqinë dhe Sirinë mëngjesin e së hënës, ka të ngjarë të jetë një nga më vdekjeprurësit këtë dekadë, thanë sizmologët, me një thyerje prej më shumë se 100 kilometrash (62 milje) midis blloqeve të Anadollit dhe Arabisë.
Këtu është ajo që shkencëtarët thanë se ndodhi nën sipërfaqen e tokës dhe ajo se çfarë duhet të prisni pas kësaj:
Ku ishte epiqendra e tërmetit?
Epiqendra e tërmetit ishte rreth 26 kilometra në lindje të qytetit turk Nurdagi, në një thellësi prej rreth 18 kilometrash në Rripin e Anadollit Lindor. Tërmeti u përhap drejt verilindjes, duke shkaktuar shkatërrime në Turqi dhe Siri.
Gjatë shekullit XX, Rripi i Anadollit Lindor tregoi aktivitet pak më të madh sizmik.
“Nëse do të shkonim, thjesht, nga tërmetet (të mëdha) që u regjistruan nga sizmometrat, do të dukej pak a shumë bosh”, tha Roger Musson, një bashkëpunëtor nderi i kërkimit në Shërbimin Gjeologjik Britanik.
Që nga viti 1970 në këtë zonë, janë regjistruar vetëm tri tërmete me magnitudë mbi 6.0 ballësh të shkallës së Rihterit, sipas Shërbimit Gjeologjik të SHBA-së. Por, më 1822, një tërmet prej 7.0 ballësh goditi rajonin, duke lënë të vdekur rreth 20.000 njerëz.
Sa i rëndë ishte ky tërmet?
Mesatarisht, më pak se 20 tërmete mbi 7.0 ballësh ndodhin në çdo vit, duke e bërë ngjarjen e së hënës të rëndë.
Krahasuar me tërmetin prej 6.2 ballësh që goditi Italinë qendrore në vitin 2016 dhe vrau rreth 300 njerëz, tërmeti Turqi-Siri lëshoi 250 herë më shumë energji, sipas Joanna Faure Ëalker, drejtuese e Institutit të Kolegjit Universitar të Londrës për Reduktimin e Rrezikut dhe Fatkeqësive.
Vetëm dy nga tërmetet më vdekjeprurëse nga viti 2013 deri në vitin 2022 ishin të së njëjtës magnitudë me tërmetin e së hënës.
Pse ishte kaq i ashpër?
Rripi i Anadollit Lindor është një rrip ku ndodhin lëvizje të shtresave shkëmbore.
Në to, pllakat e ngurta shkëmbore shtyhen kundër njëra-tjetrës përgjatë një linje prishjeje vertikale, duke krijuar presion derisa njëra më në fund rrëshqet në një lëvizje horizontale, duke u liruar nga tendosja e madhe që mund të shkaktojë një tërmet.
Rripi i San Andreas në Kaliforni është ndoshta rripi më i famshëm i lëvizjes së shtresave shkëmbore në botë, ku shkencëtarët paralajmëruan të ndodhte një tërmet kohë më parë. Thyerja fillestare për tërmetin Turqi-Siri filloi në një thellësi relativisht të cekët.
“Lëkundja në sipërfaqen e tokës do të ketë qenë më e rëndë se sa për një tërmet më të thellë të së njëjtës magnitudë në burim”, tha David Rothery, një gjeo-shkencëtar planetar në Universitetin e Hapur në Britani.
Çfarë lloje tjera të goditjeve mund të priten?
Njëmbëdhjetë minuta pas tërmetit fillestar, rajoni u godit nga një tjetër tërmet me magnitudë prej 6.7 ballësh. Një tërmet me magnitudë 7.5 ballësh ndodhi disa orë më vonë, i ndjekur nga një tjetër spazmë me magnitudë 6.0 ballësh pasdite.
“Ajo që po shohim tani është se aktiviteti po përhapet në rripat fqinj”, tha Musson. “Presim që lëvizjet sizmike të vazhdojnë edhe për një kohë”.
Pas ngjarjes vdekjeprurëse të 1822-shit, të tjera lëkundje vazhduan edhe vitin e ardhshëm.
Tërmetet me magnitudë të ngjashme në zonat e populluara kanë vrarë mijëra njerëz. Tërmeti i Nepalit me magnitudë 7.8 ballësh në vitin 2015 mori gati 9.000 jetë.
“Nuk duket se do të jetë mirë”, tha Musson. “Do të jenë mijëra, mund të jenë dhjetëra mijëra”./REL
